οστεοπόρωση

Τι είναι όμως η Οστεοπόρωση;

Η Οστεοπόρωση είναι μία ύπουλη νόσος, η οποία προσβάλλει κυρίως γυναίκες στην εμμηνόπαυση, αλλά και άνδρες μεγάλης ηλικίας. Είναι η πάθηση των οστών η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτική αποδυνάμωση της οστικής μάζας (οστική πυκνότητα) και διαταραχή της «αρχιτεκτονικής» τους. Αποτέλεσμα αυτής της πάθησης είναι η ελάττωση της φυσικής αντοχής του σκελετού, ο οποίος καθίσταται έτσι πιο αδύναμος και πιο εύθραυστος και η πρόκληση καταγμάτων γίνεται αναπόφευκτη. Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μία διευκρίνηση μεταξύ των όρων της Οστεοπόρωσης και τηςΟστεοπενίας. Και οι δύο φυσικά αφορούν το ίδιο πρόβλημα (των οστών) αλλά σε διαφορετική φάση της εκδήλωσης τους. Η Οστεοπενία είναι το στάδιο πριν την Οστεοπόρωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εξελιχθεί οριστικά σε Οστεοπόρωση. Στόχος της εκάστοτε θεραπευτικής αγωγής είναι να επανέλθουν τα οστά από το στάδιο της Οστεοπόρωσης σε αυτό της Οστεοπενίας. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει κατατάξει τις γυναίκες σε τρεις κατηγορίες με βάση την κατάσταση του σκελετού τους.

Στις φυσιολογικές

Σε αυτές που έχουν Οστεοπενία

Σε αυτές που έχουν Οστεοπόρωση

Ο όρος «οστική μάζα» ή «οστική πυκνότητα» αντιπροσωπεύει την πυκνότητα του οστού, η οποία αποτελείται κυρίως από άλατα ασβεστίου, κολλαγόνο και διάφορα άλλα μέταλλα. Οσο μεγαλύτερη είναι αυτή τόσο ισχυρότερα είναι τα οστά.

Ας μην ξεχνούμε ότι τα οστά μας είναι ένας ζωντανός ιστός που υπόκειται στη συνεχή διεργασία της ανανέωσης των κυττάρων (Οστική Αναδόμηση), κατά την οποίαν νέα κύτταρα αντικαθιστούν συνεχώς τα παλιά, με αποτέλεσμα τη συνεχή αναγέννηση των οστών.

Στα άτομα νεαρής ηλικίας ο ρυθμός παραγωγής νέου οστού είναι ταχύτερος από αυτόν της απορρόφησης του παλιού από τον οργανισμό. Το αποτέλεσμα είναι η οστική μάζα να αυξάνεται προοδευτικά και να φτάνει τη μέγιστη τιμή της γύρω στην ηλικία των 25-30 ετών και να διατηρείται περίπου μέχρι τα 35 στα ίδια επίπεδα.

Αυτή η μέγιστη τιμή εξαρτάται κυρίως από κληρονομικούς παράγοντες, αλλά και από άλλους εξωγενείς, όπως είναι η σωματική άσκηση και η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου κατά τα χρόνια της ανάπτυξης.

Μετά την ηλικία των 35 αρχίζει μία σταδιακή απώλεια της οστικής μάζας και στα δύο φύλα, με ένα ρυθμό της τάξης του 0.3-0.5% το χρόνο. Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, λόγω της ταχείας μείωσης των οιστρογόνων, ο ρυθμός αυτός αυξάνεται σημαντικά σε 1-3% απώλεια οστικής μάζας το χρόνο και μπορεί να φτάσει ακόμα και μέχρι τα 7-8%.

Οι ειδικοί επισημαίνουν με έμφαση ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης Οστεοπόρωσης εξαρτάται από τα «αποθέματα» οστικής μάζας που έχει εξασφαλίσει ο οργανισμός μέχρι την ηλικία των 30 περίπου ετών, σε συνδυασμό με τον ρυθμό απώλειας της αργότερα.

Οσο δηλαδή μεγαλύτερη οστική μάζα «αποθηκεύσουμε», τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος Οστεοπόρωσης από την απώλεια της αργότερα.

Η Οστεοπόρωση διακρίνεται σε 2 κύριες κατηγορίες.

Την Ιδιοπαθή και τη Δευτεροπαθή.

Η Ιδιοπαθής Οστεοπόρωση είναι η συχνότερη και εμφανίζεται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με 2 τύπους.

Η Μετεμμηνοπαυσιακή Οστεοπόρωση (Τύπος Ι) είναι η Οστεοπόρωση που εμφανίζεται στις γυναίκες οι οποίες βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, δηλαδή περίπου στην ηλικία των 45-50 ετών και οφείλεται στην ταχεία απώλεια οστικής μάζας, λόγω της ραγδαίας μείωσης των οιστρογόνων στο γυναικείο οργανισμό.

Η Γεροντική Οστεοπόρωση (Τύπος ΙΙ) παρουσιάζεται μετά την ηλικία των 70-75 ετών και στα δύο φύλα και οφείλεται στην διαταραχή των ορμονών που ρυθμίζουν τον οστικό μεταβολισμό.

Η Δευτεροπαθής Οστεοπόρωση οφείλεται:

Στην παρενέργεια κάποιας πάθησης (ρευματοειδής αρθρίτιδα, υπερθυρεοειδισμός, παθήσεις του παραθυρεοειδούς, νεοπλάσματα, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια κ.λ.π.)

Συνέπεια κάποιας θεραπευτικής αγωγής (χρόνια λήψη κορτιζόνης, αντιπηκτικών, αντιεπιληπτικών κ.λ.π.)

Ή ακόμα και λόγω κατάχρησης αλκοόλ, καπνίσματος, καφεΐνης κ.λ.π.

Ποια τα συμπτώματα;

Το πρόβλημα με την Οστεοπόρωση είναι ότι δεν υπάρχουν ευδιάκριτα συμπτώματα ή κάποια άλλα προειδοποιητικά σημεία της πάθησης, μέχρι τη στιγμή που θα προκληθεί κάποιο κάταγμα. Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης και του μηριαίου είναι τα πιο συνηθισμένα. Τα συμπτώματα της Οστεοπόρωσης μπορούν εμφανιστούν μετά την εκδήλωση της νόσου, με πόνους στη σπονδυλική στήλη λόγω μικροκαταγμάτων ή με καθίζηση ή παραμόρφωση των σπονδύλων με αποτέλεσμα την κύφωση ή ελάττωση του ύψους του πάσχοντα. Πολλές φορές ο πόνος στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης μετά από ορθοστασία είναι και το μοναδικό σύμπτωμα Οστεοπόρωσης.

Εκτός από τα πιο πάνω η Οστεοπόρωση είναι συχνά υπεύθυνη για τη μεγάλη συχνότητα των καταγμάτων στην περιοχή του ισχίου και του καρπού.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου και ποιοι κινδυνεύουν;

Η οστική μάζα των γυναικών είναι εκ φύσεως μικρότερη συγκριτικά με αυτή των ανδρών. Η απότομη μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων λόγω εμμηνόπαυσης, αυξάνει το ρυθμό απώλειας της οστικής μάζας, όπως προαναφέραμε, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να είναι πιο ευάλωτες και να βρίσκονται αντιμέτωπες με την ύπουλη αυτή ασθένεια πολύ πιο γρήγορα από τους άνδρες.

Η αύξηση δε του μέσου όρου ζωής έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να ζουν το 1/3 περίπου της ζωής τους, χωρίς την προστατευτική ασπίδα των οιστρογόνων που τις προφυλάσσει από την Οστεοπόρωση.

Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για το γυναικείο φύλο είναι επίσης η πρώιμη εμμηνόπαυση πριν από τα 45, η προεμμηνοπαυσιακή ανεπάρκεια οιστρογόνων, η αφαίρεση των ωοθηκών και η αμηνόρροια.

Πολλοί λανθασμένα πιστεύουν ότι η Οστεοπόρωση είναι αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. Η αλήθεια όμως είναι ότι και οι άνδρες μπορούν να προσβληθούν από την ασθένεια, αλλά αυτό δεν συμβαίνει τόσο συχνά επειδή:

Οι άνδρες έχουν εκ φύσεως μεγαλύτερη οστική μάζα.

Δεν υφίστανται την απότομη μείωση των οιστρογόνων.

Ο ρυθμός απώλειας της οστικής τους μάζας είναι σταθερός.

Υπάρχουν όμως και αρκετοί άλλοι παράγοντες κινδύνου, μικρότερης μεν σημασίας, αλλά που αφορούν και τα 2 φύλα, όπως:

Το χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με το ύψος, λόγω της συμβολής του λιπώδους ιστού στην παραγωγή των οιστρογόνων.

Διατροφικοί παράγοντες, λόγω έλλειψης Ασβεστίου και Βιταμίνης D.

Κληρονομικοί (γενετικοί) παράγοντες.

Οι παράγοντες τρόπου ζωής (καθιστική ζωή και απουσία σωματικής άσκησης, κάπνισμα, υπερκατανάλωση αλκοόλ, καφεΐνης κ.λ.π.).

Το γήρας (Γεροντική Οστεοπόρωση).

Φάρμακα και νοσήματα (που σχετίζονται με την εκδήλωση της Δευτεροπαθούς Οστεοπόρωσης όπως αναφέραμε πιο πάνω).

Πρόληψη

Οπως σε όλες σχεδόν τις παθήσεις, έτσι και στην Οστεοπόρωση ισχύει το αρχαίο ρητό,«Κάλλιον του θεραπεύειν, το προλαμβάνειν». Είναι δηλαδή προτιμότερη και ευκολότερη η πρόληψη της ασθένειας παρά η θεραπεία της.

Η πρόληψη θα πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία σε μία προσπάθεια «αποθήκευσης» όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ποσότητας οστικής μάζας, ούτως ώστε να θωρακίσει το σκελετό μας για όλη την υπόλοιπη μας ζωή.

Θα πρέπει δε να δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε δύο κυρίως τομείς:

Στη διατροφή η οποία παίζει σημαντικότατο ρόλο στην πρόληψη της Οστεοπόρωσης γι’ αυτό και συνίσταται η ικανή λήψη τροφών πλούσιων σε περιεκτικότητα ασβεστίου, όπως είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο), τα ψάρια (σολομός, σαρδέλλες, τόνος), οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, διάφορα όσπρια κ.λ.π.

Στην άσκηση η οποία είναι επίσης ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες πρόληψης της Οστεοπόρωσης και σε συνδυασμό με την κατάλληλη διατροφή αποτελούν το πιο σίγουρο μέτρο πρόληψης της Οστεοπόρωσης. Η άσκηση βοηθά όχι μόνο στην ενδυνάμωση των μυών αλλά και των οστών, ενώ βελτιώνεται παράλληλα η φυσική κατάσταση του οργανισμού και η αίσθηση της ισορροπίας με ελαχιστοποίηση του κινδύνου των πτώσεων και συνεπώς των καταγμάτων. Θα πρέπει εδώ να τονίσουμε την ιδιαίτερη σημασία που παίζει η κατάλληλη ένταση, η συνέπεια και η συνέχεια στα προγράμματα άσκησης και κινησιοθεραπείας. Επίσης με την άσκηση εκπαιδευόμαστε στη σωστή στάση που πρέπει να έχει το σώμα μας σε όλες τις βασικές θέσεις, όρθια, καθιστή, ύπτια και πρηνή.

Αλλοι παράγοντες πρόληψης της Οστεοπόρωσης είναι η κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου εργασίας και κατοικίας μας, η αποφυγή της κατάχρησης καπνίσματος, αλκοόλ, καφεΐνης κ.λ.π.

Διάγνωση

Η Διάγνωση της Οστεοπόρωσης γίνεται βασικά με δύο τρόπους:

Η Μέτρηση της Οστικής Πυκνότητας (Οστική Πυκνομετρία) η οποία γίνεται με ακτινογραφική εξέταση στη σπονδυλική στήλη, στο ισχίο ή στον καρπό και μας δείχνει με σαφήνεια την κατάσταση των οστών τη δεδομένη στιγμή, όπως επίσης χρησιμεύει και για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. H πιο πάνω μέτρηση γίνεται και με υπερηχογραφική εξέταση κυρίως στη φτέρνα.

Η Μέτρηση του Οστικού Μεταβολισμού (Απώλεια Οστικής Πυκνότητας) γίνεται με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και ούρων (Οστικοί Δείκτες), που προσδιορίζουν προϊόντα είτε της οστικής αποδόμησης είτε του οστικού σχηματισμού. Με αυτούς εντοπίζεται και υπολογίζεται με σημαντική ακρίβεια ο ρυθμός απώλειας της οστικής πυκνότητας. Οι ειδικές αυτές εξετάσεις αίματος και ούρων είναι, οι μετρήσεις της Δεοξυπυριδινολίνης ή Dpd, του Καρβόξυ-τελοπεπτιδίου του κολλαγόνου ή β-CTX (Cross Laps), του Αμινο-τελοπεπτιδίου του κολλαγόνου ή NTX, καθώς και άλλων κατάλληλων βιοχημικών δεικτών όπως της Οστικής Αλκαλικής Φωσφατάσης, Οστεοκαλσίνης, Ασβεστίου, Φωσφόρου κ.λ.π. Η περιοδική μέτρηση των δεικτών αυτών είναι πολύ σημαντική για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Αυξημένα επίπεδα οστικών δεικτών υποδεικνύουν αυξημένο ρυθμό οστικής αποδόμησης ή σχηματισμού, ενώ τα μειωμένα επίπεδα υποδεικνύουν ανταπόκριση στη θεραπεία.

Μελετάται επίσης μία εξέταση γονιδίων για τον εντοπισμό τυχόν προδιάθεσης για την ανάπτυξη της πάθησης.

Για τις γυναίκες οι πιο πάνω διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να γίνονται απαραίτητα κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης.

Νεότερες όμως μελέτες υποστηρίζουν ότι περίπου το 19% των γυναικών εμφανίζουν συμπτώματα Οστεοπόρωσης πριν την εμμηνόπαυση, που σημαίνει ότι οι εξετάσεις αυτές είναι καλύτερα να γίνονται έγκαιρα, με τα πρώτα συμπτώματα της κλιμακτηρίου.

Για τους άνδρες οι εξετάσεις αυτές πρέπει να γίνονται περίπου στην ηλικία των 65 ετών.

Θεραπεία

Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, η πρόληψη της Οστεοπόρωσης είναι καλύτερη και ευκολότερη από τη θεραπεία της.

Από τη στιγμή όμως που η Οστεοπόρωση έχει ήδη μπει στη ζωή μας, τότε επιβάλλεται η θεραπευτική αγωγή.

Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το πόσο γρήγορα θα μπορέσουμε να ανακόψουμε το ρυθμό της οστικής απώλειας και να σταθεροποιήσουμε στα επιθυμητά επίπεδα την οστική πυκνότητα.

Πέραν των όσων έχουμε αναφέρει πιο πάνω σχετικά με τα μέτρα πρόληψης της Οστεοπόρωσης, τα διάφορα φάρμακα που χρησιμοποιούνται έχουν ως στόχο πέραν από αυτόν της υποχώρησης του πόνου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς, τη μείωση της οστικής απώλειας και την αύξηση του οστικού μεταβολισμού.

Όλες οι θεραπείες, με εξαίρεση τα οιστρογόνα, μπορούν να χορηγηθούν και στους άνδρες.

Τα κυριότερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την όσο το δυνατόν καλύτερη αντιμετώπιση αυτής της «σιωπηλής ασθένειας» είναι:

Τα οιστρογόνα (θεραπεία υποκατάστασης ορμονών) και αφορά τις γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Με τη χορήγηση των οιστρογόνων διατηρείται η οστική πυκνότητα και μειώνεται ο κίνδυνος καταγμάτων. Τα οιστρογόνα επίσης ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (εξάψεις, κολπική ξηρότητα κ.λ.π.), δρουν ευεργετικά στις πάσχοντες από αρτηριοσκλήρωση και καρδιοαγγειακά προβλήματα και μειώνουν τον κίνδυνο της εμφάνισης της νόσου Αλτσχάϊμερ. Τα οιστρογόνα δεν μπορούν όμως να χορηγηθούν σε γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο του μαστού, με ηπατική νόσο ή είχαν πρόσφατο καρδιοαγγειακό επεισόδιο.

Η Καλσιτονίνη η οποία έχει αναλγητική δράση σε ασθενείς με οξύ πόνο λόγω σπονδυλικών καταγμάτων. Είναι δε κατάλληλη ως εναλλακτική θεραπεία στις γυναίκες που δεν μπορεί να τους χορηγηθούν οιστρογόνα.

Τα Διφωσφονικά με αποτελεσματική δράση στη μείωση των καταγμάτων.

Τα Φθοριούχα όπου η λήψη φθορίου βοηθά στο σχηματισμό οστού, με έντονο ωστόσο προβληματισμό όσον αφορά την ποιότητα του οστού που δημιουργείται και στις διάφορες παρενέργειες που προκαλεί (ναυτία, εμετός, διάρροια).

Τα Αναβολικά Στεροειδή όπου αυξάνουν την οστική πυκνότητα αλλά ταυτόχρονα και τη μυϊκή μάζα, με σημαντικά όμως μειονεκτήματα ειδικά στις γυναίκες επειδή προκαλούν αρρενοποίηση (τριχοφυΐα κ.λ.π.).

Η Ραλοξιφένη ένα νέο φάρμακο υπό μελέτη, όπου «μιμείται» την ευεργετική δράση των οιστρογόνων.

Το Ασβέστιο και η Βιταμίνη D όπου ο συνδυασμός αυτός είναι ιδιαίτερα ευεργετικός για τα οστά και ανεξάρτητα από οποιανδήποτε άλλη θεραπευτική αγωγή, συνίσταται η χορήγηση τους σε καθημερινή βάση.

Άλλα φάρμακα βρίσκονται επίσης στα στάδια ερευνών για την αντιμετώπιση της Οστεοπόρωσης όπως το στρόντιο, η παραθορμόνη, η αυξητική ορμόνη, ο αυξητικός παράγων κ.λ.π.

Η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία και τη βαρύτητα της νόσου. Η επιλογή είναι αυστηρά έργο του ειδικού γιατρού ο οποίος πιθανόν να συστήσει συνδυασμένη θεραπεία.

Προλάβετε την Οστεοπόρωση πριν σας προλάβει.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας χαρακτήρισε την Οστεοπόρωση «σιωπηλή επιδημία», επειδή σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης, ένα στα τέσσερα άτομα και των δύο φύλων εμφανίζει Οστεοπόρωση, ενώ ταυτόχρονα εκτιμά ότι κατά τα επόμενα 50 χρόνια τα κατάγματα που οφείλονται στην Οστεοπόρωση θα τετραπλασιαστούν.

Η Οστεοπόρωση προσβάλλει συνεχώς περισσότερους ανθρώπους παγκοσμίως και σήμερα θεωρείται πιο θανατηφόρα ακόμη και από τον καρκίνο του μαστού, της μήτρας και των ωοθηκών μαζί;

Ωστόσο το μέλλον δεν μπορεί να είναι και τόσο απογοητευτικό, επειδή ακριβώς σήμερα η Οστεοπόρωση μπορεί και να προβλεφθεί και να προληφθεί.

Η θωράκιση του οργανισμού μας με ασβέστιο από την πλούσια σε ασβέστιο διατροφή μας από την παιδική ηλικία, όταν ο οργανισμός «κτίζει» τα οστά, σε συνδυασμό με την κατάλληλη άσκηση, μπορούν και να προλάβουν αλλά και να σταματήσουν την Οστεοπόρωση προτού αυτή μας προλάβει.